Lijfrenteverzekering en scheiding: Splitsen, toedelen of verrekenen?

zakelijke-mediation-bij-mayet.jpg
17 October 2021
min. leestijd

Scheidingsmediation

Wat is een lijfrenteverzekering?

Het afwikkelen van een lijfrenteverzekering bij een scheiding is ingewikkeld. Als registermediator ga je met cliënten aan de slag in het kader van de vermogensverdeling. Een lijfrenteverzekering is een toekomstvoorziening, bedoeld als oudedagsvoorziening of als aanvulling op het pensioen. Belangrijk daarbij is dat de premie als persoonsgebonden aftrek is afgetrokken voor de inkomstenbelasting en later de periodieke uitkeringen ook weer worden belast. Bij lijfrenteverzekeringen moet onderscheid gemaakt worden naar het fiscale regime dat van toepassing is. Daarom vragen wij altijd een kopie van de polis bij onze cliënten op. De ingangsdatum en de verzekeringsnemer op het contract zijn essentieel voor de fiscale mogelijkheden bij een scheiding. Dit regime bepaalt welke regels van toepassing zijn op de lijfrente. We onderscheiden drie regimes:
  1. Het pré-Brede herwaarderingsregime
  2. Het Brede herwaarderingsregime
  3. Het Wet inkomstenbelasting 2001-regime.
ad 1: Lijfrenteverzekeringen die zijn afgesloten vóór 16 oktober 1990 én waarvoor periodiek een premie wordt betaald, vallen onder het pré-brede herwaarderingsregime. Wanneer voor een lijfrenteverzekering eenmalig een koopsom is betaald en deze lijfrenteverzekering is afgesloten vóór 1 januari 1992, geldt eveneens dit regime. ad 2: Lijfrenteverzekeringen die zijn afgesloten in de periode van 16 oktober 1990, respectievelijk 1 januari 1992 tot 1 januari 2001 vallen onder het Brede herwaarderingsregime. ad 3: Onder het Wet inkomstenbelasting 2001 regime vallen alle lijfrenteverzekeringen die zijn afgesloten na 31 december 2000.

Belastingvoordeel lijfrenteaftrek

De premies voor een lijfrenteverzekeringen kunnen in het algemeen in aftrek worden gebracht op het inkomen. Dit levert een belastingvoordeel op. Hier staat tegenover dat het lijfrentekapitaal dat wordt opgebouwd te zijner tijd in een reeks van periodieke termijnen wordt uitbetaald. Deze termijnen zijn belast. Dit geldt voor alle drie de regimes. Lijfrenteverzekeringen mogen in principe niet worden vervreemd. Wordt een lijfrenteverzekering vervreemd, zal in beginsel belastingheffing plaatsvinden bij de verzekeringnemer.

Lijfrenteverzekering afwikkelen in het kader van de (echt)scheiding

En mag je alle keuzemogelijkheden zomaar toepassen? Mayet Mediators informeert onze cliënten (als registermediator en scheidingsbemiddelaar) over de mogelijkheden voor de afwikkeling van de lijfrente. Daardoor kunnen zij – vaak in overleg met de verzekeringsadviseur of pensioenadviseur – zelf tot een beslissing komen. Het risico van een verkeerde beslissing zit hem in de eventuele fiscale consequenties ervan. Zorgvuldigheid is extra belangrijk bij een scheiding. De lijfrentevoorziening wordt betrokken in de vermogensopstelling van het financieel scheidingsrapport als onderdeel van de vermogensafwikkeling. Kan een lijfrentekapitaal zomaar uitgeruild worden tegen de waarde van de auto of de overwaarde van de woning? Of komen er fiscale claims? Belastinglatentie en waardering van het kapitaal op de vermogensopstelling. Omdat de lijfrente uitkeringen in de toekomst zijn belast, dient in het kader van de waardering van de lijfrentevoorziening op de vermogensopstelling een zogenaamde belastinglatentie toegepast te worden. In de praktijk wordt de belastinglatentie vaak vastgesteld onder het huidige nominale belastingpercentage, immers de inkomstenbelasting wordt in de toekomst betaald. Zo wordt de latentie voor een lijfrenteverzekering vaak op 30% gesteld. Wanneer bij de vermogensverrekening wordt uitgegaan van de afkoopwaarde op de peildatum van de scheiding, dan is het niet toegestaan voor de berekening van de belastinglatentie uit te gaan van een later moment en daarop vervolgens een contante waardeberekening los te laten. We vragen aan onze cliënten dan ook om de afkoopwaarde op de peildatum op te vragen. NIET om de verzekering af te kopen, wél om een objectieve waardebepaling te genereren.

Vermogensregime bij scheiding

Allereerst is het dus heel belangrijk om te bepalen tot welk vermogen het opgebouwde lijfrentekapitaal hoort. Is er sprake van een gemeenschap van goederen of heeft ieder een privé-vermogen (bij samenwoners en bij koude uitsluitingen)? En ten derde kan er -wanneer er sprake is van privé-vermogens - ook nog een verrekenbeding bij scheiding zijn opgenomen, waardoor er wordt afgerekend als/of er een gemeenschap van goederen zou hebben bestaan. Het antwoord is als volgt: A. Bij samenwoners of gehuwden met huwelijkse voorwaarden met een koude uitsluiting zijn er twee privé-vermogens. Het lijfrentekapitaal blijft dan onderdeel van de partner die de voorziening heeft opgebouwd. Het is daarom niet mogelijk om een lijfrente in het kader van een vermogensverdeling bij een scheiding over te dragen. B. Is het lijfrentekapitaal onderdeel van de gemeenschap van goederen, dan dient de lijfrenteverzekering verdeeld te worden. C. Valt de lijfrente binnen het bereik van een periodiek of een finaal verrekenbeding bij samenwoners of bij huwelijkse voorwaarden met een koude-uitsluiting? Dan mag de lijfrente niet verdeeld worden. Alleen moet de waarde van de lijfrentevoorziening wel verrekend worden. De ex-partner heeft in dat geval recht op geld en niet op de lijfrentevoorziening zelf.

Toelichting mogelijkheden afwikkeling 

A. Afwikkeling lijfrente kapitaal bij privé-vermogens Dit is een duidelijk punt, waarover niet meer te vertellen valt. Bij een scheiding worden alleen de gemeenschappelijke bezittingen verdeeld. B. Afwikkeling lijfrente bij gemeenschap van goederen Omdat het oogmerk bij echtscheiding niet het behalen van een fiscaal voordeel zal zijn, heeft de wetgever besloten geen fiscale gevolgen te verbinden aan een verdeling in het kader van echtscheiding. Een dergelijke overdracht kan zonder belastingheffing plaatsvinden. Het moet dan wel gaan om een echte verdeling in twee delen van de verzekering. Dat is onder andere mogelijk door de twee delen voortaan op aparte polissen te administreren. Zoals vermeld kan de lijfrente in de gemeenschap van goederen worden betrokken en wordt de lijfrente verdeeld. Dit kan op de volgende manieren: 1. Afkopen van de lijfrentevoorziening 2. Splitsen van de lijfrentevoorziening 3. Toedeling van de voorziening aan diegene die de voorziening heeft opgebouwd 4. Toedeling van de voorziening aan de partner die de voorziening niet heeft opgebouwd 1. Afkopen van de lijfrentevoorziening Het afkopen van een lijfrentevoorziening heeft zeer grote fiscale gevolgen. Immers het totale kapitaal wordt bij afkoop belast in box 1 voor de inkomstenbelasting. En omdat je voortijdig afkoopt, wordt er door de belastingdienst nog eens 20% revisierente over deze uitkering berekend. Dat maakt dat het afkopen van lijfrentevoorzieningen in zijn algemeenheid niet wenselijk is. Er geldt wel een versoepeling voor lijfrentevoorzieningen waarvan de waarde in het economische verkeer klein is (lager dan ongeveer € 9.000,00 – precieze vrijstellingsbedragen worden jaarlijks geactualiseerd). Hierbij dient wel duidelijk te zijn dat de afkoopwaarde bij helfte zal worden verdeeld. 2. Splitsen van de voorziening De lijfrentevoorziening kan in het kader van een verdeling van een gemeenschap gesplitst worden, zonder dat er een belastingclaim valt. De partner die de lijfrente niet heeft opgebouwd zet dan een deel van de voorziening voort. Deze keuze heeft geen directe fiscale gevolgen. In de praktijk merken wij wel dat dit tot problemen kan leiden bij verschillende verzekeraars. Traditionele verzekeringsproducten zijn meestal niet te splitsen. Splitsen zou daarom leiden tot een beëindiging van de voorziening, wat niet wenselijk is. Onze mediators zullen je vragen dit bij de verzekeringsadviseur uit te zoeken. Immers wij willen in onze scheidingsconvenanten de juiste afspraken opnemen. Wanneer een lijfrente verzekering niet te splitsen valt, dan zijn er de volgende mogelijkheden: • Verzekering in stand laten en werken met een aanvaarde begunstiging. • De verzekering niet splitsen en toch aan een van beide partners toedelen. • Waarde van de verzekering aanwenden voor twee individuele bancaire lijfrentevoorzieningen. 3. Toedeling van lijfrenteverzekering aan de verzekeringsnemer Wanneer de lijfrente toegedeeld wordt aan de verzekeringnemer, zal de andere partner moeten worden gecompenseerd. Op deze wijze wordt het lijfrentekapitaal verrekend. Scheidende partners moeten rekening te houden met de gevolgen van zogenaamde fiscale verrekening van de lijfrentevoorziening bij toedeling aan de een of de ander. Doordat de voorziening aan één van beide partners wordt toebedeeld, wordt de ontvangende partner overbedeeld. Hiervoor dient diegene een vergoeding te betalen aan de andere partner. Deze compensatie kan de vorm hebben van geld maar ook van een vermogensbestanddeel. Nu komt het belangrijkste: De compensatie in verband met de overbedeling zal worden belast als periodieke uitkering in box 1 bij de partij die de vergoeding ontvangt, wanneer de partner die bij de uitbetaling van de toedeling dit bedrag aftrekt als verstrekte partneralimentatie. Dan wordt deze belast bij de andere partij als partneralimentatie met alle fiscale gevolgen voor inkomstenbelasting en toeslagen van dien. Bij de ene partner een enorme aftrekpost en bij de andere partner een belast inkomen. Het is belangrijk om dit in de mediation en scheidingsbemiddeling te bespreken. 4. Toedeling van lijfrentekapitaal aan de ex-partner van de verzekeringnemer Ondanks dat deze partner het lijfrentekapitaal niet zelf heeft opgebouwd maakt deze onderdeel uit van de gemeenschap van goederen en moet verdeeld worden. De voorziening kan in zijn geheel worden overgedragen, onder dezelfde voorwaarden en opmerkingen als bij punt 3 is genoemd. In de adviespraktijk wordt door veel verzekeringsadviseurs of mediators aangestuurd op een verdeling bij helfte. Dit houdt verband met de beperkte fiscale gevolgen die voortvloeien uit deze keuze. Alleen: Het kan echter voorkomen dat het verdelen bij helfte niet past bij de wensen van cliënten. Ook kan de lijfrentevoorziening worden gebruikt ter compensatie van de overbedeling van één van beide partners. Hoe los je dit dan op, zonder enorme fiscale gevolgen? Dit kan als volgt: We gaan altijd uit van het lijfrentekapitaal na toepassing van de belastinglatentie. We nemen in het scheidingsconvenant op dat partijen in het jaar van ontbinding van het huwelijk kiezen voor het fiscale partnerschap. De persoonsgebonden aftrek bij de een en het bijgetelde inkomen bij de ander werken vervolgens min of meer fiscaal neutraal uit. Wellicht kan er een kleine verhoging ontstaan in verband met de premies voor de zorgverzekeringswet (i.v.m. de partneralimentatie), echter wanneer partijen overeenkomen dit bij helfte te delen, is deze oplossing vaak aanvaardbaar. Het scheelt enorm bij de bepaling van de uitkoopwaarde, de financiering of nieuwe hypotheek en de maximale hypotheek die verkrijgbaar is. Op deze wijze kan mediation leiden tot een oplossing waarvan de som der delen groter is dan het geheel! C. Afwikkeling lijfrentekapitaal bij een periodiek of finaal verrekenbeding Ondanks dat ieder een eigen privévermogen heeft, kan het gebeuren dat het opgebouwde lijfrentekapitaal behoort tot de verrekening van een als/of gemeenschap van goederen. Nu is verdelen vanuit een gemeenschap van goederen heel wat anders dan het verrekenen van privévermogens. Verrekenen betekent dat de ene partner aan de andere partner een vergoeding voor overbedeling moet betalen. Deze verrekening heeft dezelfde fiscale gevolgen als bij fiscale verrekening bij het verdelen van een huwelijksvermogensrechtelijke gemeenschap. De fiscale gevolgen én de oplossingen ervoor zijn dezelfde als die bij punt B zijn uitgewerkt. Splitsen bij privévermogens en scheiding Ook in deze situatie kan het gewenst zijn dat de lijfrentevoorziening geheel of gedeeltelijk wordt toebedeeld aan de andere partner. Bijvoorbeeld als er onvoldoende liquide middelen zijn om een partner te compenseren. Deze handeling kan op grond van de letterlijke wettekst niet fiscaal geruisloos plaatsvinden. In een beleidsbesluit is er echter een goedkeuring gegeven om de lijfrente onder specifieke voorwaarden over te dragen aan de andere partner. Vraag daarom altijd bij een verzekeringsadviseur en de verzekeraar of het voor jouw lijfrenteverzekering mogelijk is. Het is belangrijk dat realistische afspraken hierover in het scheidingsconvenant opgenomen worden, inclusief de belastingafwikkeling. En ten grondslag ligt natuurlijk de vermogensopstelling van het financieel scheidingsrapport.  
mayetmediators2024oktoberteam.jpg
Klaar voor een kennismaking?

We staan via telefoon en e-mail klaar om vragen te beantwoorden. Het is natuurlijk ook mogelijk een orientatiegesprek in te plannen!